Μiddlemarch

Eίμαι πολύ περήφανη για τον εαυτό μου γιατί μετά από 4 χρόνια και 4 αποτυχημένες προσπάθειες κατάφερα να διαβάσω το Middlemarch.

Μary Anne Evans

Πριν χρόνια αποφάσισα ότι μέχρι πεθάνω πρέπει να προσφέρω στον εαυτό μου τη χαρά του να  διαβάσω όλα τα βιβλία που έχουν κατοχυρωθεί ως "κλασικά". Όλα ξεκίνησαν όταν διάβασα ένα  αυτών (δε θυμάμαι καν ποιο) κι ενθουσιάστηκα. Ο λόγος που ορισμένα βιβλία έχουν τυπωθεί και ξανατυπωθεί και ξανατυπωθεί και έχουν μπει και σε ταινίες και σε τραγούδια και σε καθημερινές εκφράσεις είναι επειδή είναι ΠΑΡΑ ΠΟΛΥ ΩΡΑΙΑ. Τα περισσότερα απ'αυτά δεν είναι καν δύσκολο να διαβαστούν-επιφυλάσσομαι για το Χρονικό του χαμένου χρόνου και τον Οδυσσέα και για άλλα που δεν τολμάω ν'αγοράσω γιατί ναι μεν έχω ξεπεράσει την αρχική μου διστακτικότητα, αλλά ακόμα νιώθω ένα δέος.

Ενώ πολλά διάβασα μονορούφι το Middlemarch με παίδευε και με ξαναπαίδευε. Βρισκόταν στο κομοδίνο για ένα χρόνο μετά από 100 σελίδες. Παραδέχτηκα την ήττα μου και το πήγα στη βιβλιοθήκη. Κι όμως, κάτι ψιλά από την πλοκή μου είχαν μείνει-είχα αντιληφθεί ότι κάτι σπουδαίο ξεκίνησα αλλά παραήμουν βιαστική και δεν το εκτίμησα. Το ξαναξεκίνσα, κατάλαβα ότι δεν είχα καταλάβει τίποτα από την πρώτη φορά, έφτασα στις 200 σελίδες και στοπ. Το έβλεπα στο κομοδίνο και είχα τύψεις που αντί να το συνεχίσω αγόραζα άλλα βιβλία. Μετά από καιρό ξέχασα την πλοκή, παραδέχτηκα την ήττα μου και το ξαναπήγα στη βιβλιοθήκη. Δεν ξέρω πόσες φορές έγινε αυτό-νομίζω 4 αλλά μπορεί και παραπάνω.

Το σπίτι όπου γεννήθηκε η Mary Evans στο Arbury

Η οικονομική κρίση ήταν αυτή που μ'έκανε να του ξαναεπιτεθώ: σκέφτηκα ότι δεν είναι δυνατόν να έχω στο σπίτι βιβλία αδιάβαστα και να θέλω να αγοράσω άλλα, ειδικά αν έχουν αποδείξει την αξία τους επί εκατό χρόνια και βάλε. Η νέα προσέγγιση ήταν η εξής: έβγαλα το χάρτινο εξώφυλλο που με ενοχλούσε γιατί το βιβλίο είναι τεράστιο και μπλεκόταν. Για να πούμε την αλήθεια, το μέγεθός του είναι ένα πρόβλημα: φανταστείτε 4 τούβλα περίπου. Σταμάτησα να το διαβάζω στην πολυθρόνα αλλά βρήκα τέλεια στάση στο κρεβάτι για να μην κρεμάσουν τα χέρια από το βάρος: Στην πλάτη πολύ μεγάλο μαξιλάρι, μετά κανονικό μαξιλάρι, τρίτο μαξιλάρι πάνω μου και από πάνω το βιβλίο, έτσι το βάρος σταμάτησε να είναι πρόβλημα. Ακόμα πιο αποτελεσματική αντιμετώπιση όμως: οι σημειώσεις. Έχω τρομερά κακή μνήμη που στα ονόματα ειδικά απογειώνεται. Όταν μου συστήνουν κάποιον, έχω ξεχάσει το όνομά του πριν εκπνεύσει η τελευταία συλλαβή. Το πρόβλημα είναι τόσο μεγάλο που δεν προσπαθώ πλέον καν ν'ακούσω. Όταν διαβάζω βιβλία τέτοιου τύπου καταλήγω να μην καταλαβαίνω ποιος λέει τι και κυρίως γιατί- άντε να φτιάξεις ψυχολογικό προφίλ μέσα σου όταν δεν ξέρεις αν τον έχεις ξαναδεί αυτόν ή όχι. Ευτυχώς, κάπου στην αρχή του βιβλίου υπάρχει ένα επίσημο δείπνο στο οποίο παρευρίσκεται όλο το χωριό. Εκεί σημείωσα όλα τα ονόματα και τις σχέσεις του καθενός με τους υπόλοιπους..

η πρώτη έκδοση του Middlemarch

Δεν ξέρω τι απ'όλα πέτυχε, η νέα στάση, οι σημειώσεις, η οικονομική κρίση, αλλά αυτή τη φορά δε μπορούσα να το αφήσω. Γιατί όπως καταλαβάινετε, όλη αυτή η εισαγωγή ήταν για να γράψω κι εγώ την εμπειρία μου μ'αυτό το σπουδαίο βιβλίο. Γιατί πραγματικά, είναι από αυτά που πρέπει να διαβάσει κανείς.

Γράφτηκε με το ψευδώνυμο George Elliot από την Mary Anne Evans το 1869 σε 8 τόμους, κανονικό σήριαλ. Εκδόθηκε ενιαίο το 1874 και κέρδισε κριτικούς και αναγνώστες αμέσως. Ο λόγος που η Evans χρησιμοποίησε αντρικό ψευδώνυμο ήταν για να την πάρουν στα σοβαρά: υπήρχαν τότε γυναίκες που έγραφαν με το όνομά τους αλλά η θεματολογία ήταν περιορισμένη στα Άρλεκιν της εποχής. Ο άλλος λόγος ήταν ότι συζούσε ανοιχτά με τον φιλόσοφο George Henry Lewes, κάτι που ούτε τώρα είναι αποδεκτό, και δεν ήθελε να εμπλακεί το προσωπικό της σκάνδαλο με τη συγγραφική της δραστηριότητα. Όταν όμως διάφοροι άντρες ισχυρίστηκαν ότι έγραφαν τα βιβλία της, αποφάσισε να δημοσιοποιήσει την ταυτότητά της.

φωτογραφία της Mary Anne Evans

Η Evans πήρε καλή μόρφωση, φτάνοντας μέχρι το πανεπιστήμιο. Η συναναστροφή της με ελεύθερα πνεύματα την έκανε σταδιακά να αμφισβητήσει τη θρησκεία της και την κοινωνία της, κάτι που απέδειξε με τον τρόπο που έζησε τη ζωή της. Πριν γίνει μυθιστοριογράφος ήταν αρχισυντάκτης στο περιοδικό The Westminster Review, κάτι ανήκουστο τότε. Όταν ο σύντροφός της πέθανε, αυτή ήταν 60 χρονών. Τελικά παντρεύτηκε έναν άντρα 20 χρόνια νεότερό της 7 μήνες πριν πεθάνει η ίδια. Ο τρόπος που ζούσε τη ζωή της την απομάκρυνε από την οικογένειά της: ο πατέρας της απείλησε να την αποκυρήξει όταν απομακρύνθηκε από τη θρησκεία και ο αδερφός της είχε κόψει κάθε επαφή μαζί της. Οι εμπειρίες της διαφαίνονται στο βιβλίο καθώς οι χαρακτήρες υποφέρουν από τις αποφάσεις που παίρνουν επειδή αυτό τους επιτάσσεται από την κοινωνία. 

Κατά την ταπεινή μου γνώμη το μεγάλο ατού του βιβλίου είναι ο τρομακτιός ρεαλισμός. Πέρα από την βασική πλοκή, που είναι έτσι κι αλλιώς ενδιαφέρουσα, οι καλύτερες στιγμές είναι οι διάλογοι μεταξύ δυάδων. Είναι στιγμές πολύ καθοριστικές στις ζωές όλων μας, όταν μικρές αποφάσεις μπορούν να ανατρέψουν όχι μόνο τη δική μας πραγματικότητα αλλά και όσων είναι μπλεγμένοι στο δίχτυ που ζούμε. Είναι στιγμές που μας έρχονται πικρές κουβέντες που δε μπορούμε να κρατήσουμε και αλλάζουν τον τρόπο που μας βλέπουν οι άλλοι αλλά και κουβέντες που δεν τολμάμε τελικά να πούμε και κάνοντας τα πράγματα χειρότερα. Είναι και ανέμελα σχόλια που κάνουμε χωρίς πολλή σκέψη που δείχνουν τον ποταπό μας εαυτό προκαλώντας αμήχανες αντιδράσεις και σιωπή. Όλες αυτές οι στιγμές υπάρχουν στο βιβλίο με μία λεπτότητα που μόνο ένας αληθινά μεγάλος συγγραφέας μπορεί να περιγράψει. Νομίζω ότι ο βασικός λόγος που δε μπορούσα να το τελειώσω είναι ότι μπήκα τόσο πολύ μέσα στη ζωή του Middlemarch που για ένα μεγάλο διάστημα είχα εκτός από τις δικές μου αμφιβολίες και τις αμφιβολίες των κατοίκων του. Μην περιμένετε κλασικό χάπι έντ, μην περιμένετε να επιβραβευτούνε οι "καλοί" ούτε να τιμωρηθούν όλοι οι "κακοί", οι ζωές τους καθορίζονται περισσότερο από τις συνθήκες παρά από τις αποφάσεις τους. Όπως ακριβώς συμβαίνει και στην πραγματικότητα.